Năm 2018, Indonesia cung cấp đến 56% dầu cọ cho toàn cầu. Tuy nhiên, cái giá mà “đất nước vạn đảo” phải trả cũng vô cùng đắt. Những cánh rừng nguyên sinh tại đây là nơi sinh sống của 10% số động vật hoang dã trên thế giới, đồng thời đóng vai trò quan trọng cho hệ thống sinh thái nay bị tàn phá nghiêm trọng để phục vụ cho ngành công nghiệp dầu cọ và khai thác khoáng sản. Để nâng cao nhận thức của người dân và hồi sinh những cánh rừng, một dự án đã được khởi xướng với tham vọng trồng 100 triệu cây xanh trên đảo Borneo (hay Kalimantan), Indonesia.

Những mảnh rừng bị thiêu rụi thay thế vào đó là những cây cọ dầu, loại cây công nghiệp cung cấp tới gần 60% sản lượng xuất khẩu của Indonesia. 1/5 diện tích rừng tại Indonesia đã biến mất trong 20 năm qua. Ngoài dành cho cọ dầu, một trong số đó cũng là để phục vụ cho hoạt động khai thác khoáng sản như vàng.

Chị Monalisa Putri Kaharap – Đại diện Tổ chức phi chính phủ quốc tế Fairventures tại Indonesia cho biết: Phải đến 80% số vụ cháy rừng tại Indonesia là do người dân lấy đất trồng cọ dầu, bên cạnh đó là khai thác vàng, giống như ở Borneo. Hoạt động này tiềm ẩn rất nhiều rủi ro, vì trong quá trình đó, họ phải sử dụng các hóa chất nguy hiểm như thủy ngân. Điều này không chỉ gây hại cho môi trường mà còn tới cả con người. Thật đáng tiếc, nhưng đây lại là nguồn thu nhập chính của người dân địa phương.

Rừng bị triệt hạ, lượng carbon lưu trữ sẽ được giải phóng vào khí quyển, là một trong những nguyên nhân gây biến đổi khí hậu. Trước đây, mỗi năm Borneo chỉ hứng chịu một đợt lũ dữ nhưng giờ, lũ về thường xuyên hơn.

Ông Pasihanm, nông dân ở Borneo bày tỏ: Những năm qua, làng của chúng tôi hứng chịu 3-4 đợt lũ một năm. Trước đây, lũ chỉ về có một lần, giờ thì mùa nào cũng thấy ngập lụt. Đó là tác động của việc khai thác rừng. Cây rừng bị chặt phá làm mất khả năng lưu trữ nước, giảm thiểu khả năng phòng hộ. Khi trời mưa lớn thì khắp nơi lại toàn là nước.

Vậy là dự án “100 triệu cây xanh cho Borneo” đã được khởi xướng để tìm hướng đi bền vững, đảm bảo cuộc sống cho người dân địa phương, cũng là để cứu những cánh rừng. Người dân sẽ được hỗ trợ cây giống và đào tạo về cách thức chăm sóc, cũng như địa điểm trồng cây phù hợp. Những loài cây mới chủ yếu là cây gỗ lớn thay thế cho cọ dầu và cây ngắn ngày, giá trị kinh tế thấp.

Chị Monalisa Putri Kaharap, Đại diện Tổ chức phi chính phủ quốc tế Fairventures tại Indonesia cho biết: Trồng rừng gỗ lớn là hướng đi bền vững, đạt mục tiêu về giá trị kinh tế lẫn môi trường. Người dân sẽ tăng thời gian chăm sóc, nhưng sản lượng khai thác rừng trồng có thể gấp đôi, thậm chí là gấp 3.

Một triệu cây xanh đã được trồng mới trên những mảnh đất rừng từng bị tàn phá. Trong thời gian chờ đợi những cây con lớn lên, các nhà sáng lập dự án cũng đang tìm giải pháp tối đa hóa lợi nhuận cho người dân bản địa.

Theo chị Monalisa Putri Kaharap, ngành công nghiệp chế biến gỗ ở Indonesia hiện nay vẫn tập trung ở đảo Java. Chúng tôi đang hướng họ đầu tư vào Borneo, kết nối trực tiếp người dân địa phương và doanh nghiệp để cắt giảm khâu trung gian. Người dân có thể tối đa hóa lợi nhuận thông qua hệ thống này.

Đến nay, dự án đã thu hút được hơn 1.000 nông dân tham gia. Họ đều lạc quan sáng kiến có thể giúp họ thay đổi cuộc sống và biến họ trở thành những người bảo vệ rừng, thay vì hoạt động vi phạm pháp luật như trước.

Hôm nay, chị Monalisa đến thăm khoảnh rừng của ông Pasihan. Dù mới chỉ tham gia vào dự án được một năm, nhưng ông đã trồng được vài trăm cây sengon – loại cây rất thích hợp cho việc tái trồng rừng và có tính ứng dụng cao trong sản xuất.

Chị Monalisa Putri Kaharap cho rằng: Khoảng 5 đến 6 mét trong 11 tháng. Đó là lý do vì sao chúng tôi yêu thích loài cây này. Bạn biết đấy, chúng càng phát triển nhanh thì càng thúc đẩy quá trình cố định nitơ trong đất trồng, giúp đất màu mỡ hơn. Hãy tưởng tượng, 100 triệu cây như thế này  cánh rừng sẽ như thế nào? Chúng sẽ lưu trữ lượng lớn khí carbon gây hại cho môi trường”.