Sau 5 năm với rất nhiều hứa hẹn, việc triển khai thu phí không dừng trên các tuyến cao tốc vẫn không thể thực hiện như mục tiêu đã từng được đề ra. Bộ GTVT liên tục xin lùi thời hạn dù Thủ tướng Chính phủ đã liên tục đôn đốc, nhắc nhở và đưa ra hạn chót cho việc triển khai thu phí không dừng trên toàn quốc.

Năm 2017, tức là đúng 5 năm trước, lần đầu tiên việc thu phí không dừng trên các tuyến quốc lộ được chính thức yêu cầu thực hiện bởi Nghị quyết 437 của UB Thường vụ Quốc hội, với thời hạn sau 2 năm để triển khai với mục tiêu rõ ràng.

Cuối năm 2019, tức là 2 năm sau, khi thời hạn đã hết, Bộ GTVT xin lùi thời hạn thêm một năm với lí do thiếu vốn.

Cuối năm 2020, cái hẹn lại đến và xe thì vẫn ùn tắc trước các trạm thu phí, và Bộ GTVT lại xin rút kinh nghiệm, không hứa thời hạn hoàn thành nữa.

Và thế là đến nay sau 5 năm, sau rất nhiều lần xin khất, thì hạn cuối cho việc hoàn thành đồng bộ hệ thống thu phí không dừng vẫn bỏ ngỏ.

Trong khi cái hạn gần nhất là tháng 6 năm nay, phải đạt tỷ lệ 90% dán thẻ trong tổng số 5 triệu ô tô trên cả nước. Tức là khoảng 4,5 triệu xe xem ra khó có thể hoàn thành. Ngay cả đối với cao tốc Hà Nội - Hải Phòng được dự kiến sẽ không thu phí thủ công, thí điểm chỉ thu phí không dừng từ 1/6 tới.

Bà Bùi Thị Quỳnh, Phó giám đốc Công ty Quản lý khai thác đường cao tốc ôtô Hà Nội - Hải Phòng cho biết: "Theo thống kê cái số liệu gần đây nhất thì mới chỉ được hơn 50%. Cái việc dán thẻ chưa được nhiều thì qua trao đổi với khách hàng, thì cũng có 1 số nguyên nhân như nhiều khách hàng họ chưa biết đến, chưa hiểu thu phí không dừng là gì, dán thẻ thì dùng thế nòa, nạp tiền ra sao. Rồi nhiều khách hàng lớn tuổi, cai trình độ CNTT cũng hạn chế. Nhiều phương tiện còn chưa biết xe của mình đã dán thẻ. Thì đấy có 1 số lý do như thế."

Lý do thì nhiều và không biết rằng đến tháng 6 này, thì lý do gì sẽ được đưa ra tiếp theo, nếu cái mốc 4,5 triệu xe không đạt được. 5 năm dán được 2,7 triệu xe 1 tháng dán được 1,8 triệu xe chăng?

Việc dán thẻ có thể quy trách nhiệm về phía người dân. Vậy còn việc triển khai ở các trạm thu phí thì sao?

Ông Tô Nam Toàn, Vụ trưởng Vụ khoa học công nghệ, Tổng cục đường bộ Việt Nam cho biết: "Hiện nay thì theo thống kê của tổng cục đường bộ thì trên hệ thống có 118 trạm thu phí phải lắp đặt hệ thống thu phí không dừng thì đã có 113 trạm còn 5 trạm chưa vận hành thì có 3 trạm của VEC, 2 trạm địa phương. Địa phương thì 1 trạm chưa vận hành thu phí, 1 trạm đang dừng thu. Tuyến của VEC thì cái trách nhiệm chính thuộc về UB quản lý vốn phối hợp với Bộ GTVT theo quyết định 19 thì hiện nay Bộ GTVT đang phối hợp với UB Quản lý vốn chỉ đạo VEC đến 30/6 hoàn thành hệ thống thu phí không dừng. Nếu không hoàn thành thì cái này VEC sẽ phải báo cáo với UB quản lý vốn để xem xét trách nhiệm của các bên."

Quá nhiều lần lý do nhưng mục đích thì vẫn không hoàn thành. Và câu hỏi mà các chuyên gia và người dân đặt ra lúc này đó là nếu không hoàn thành tiến độ thì dừng thu phí có được không?

TS Khương Kim Tạo, Chuyên gia giao thông cho biết: "Về bản chất của vấn đề thì không thể nào tìm hiểu hết được nhưng chúng ta cần quy định 1 cái khung chung. Và không có 1 lý do nào hết, ngoài việc yêu cầu tháo khoán cho người dân đi. Đến cái thời khắc đó là không thu được phí tự động thì phải mở của cho nhân dân đi tự do. Chứ không đi vào nhiều vấn đề. Cho nhân dân đi tự do, và khi mở cửa đi tự do thì cái bộ phận thu phí không thu được đồng nào thì người ta phải giải quyết cái hậu quả. Phải quy định đến ngày đó không hoàn thiện hệ thống thì phải mở cửa cho nhân dân đi. Đấy là sức ép."

Và mới đây nhất thì Tổng cục Đường bộ Việt Nam cho biết, từ ngày 1/6 tới đây sẽ chính thức thí điểm 100% thu phí không dừng trên cao tốc Hà Nội - Hải Phòng và sẽ xử phạt từ 1 - 2 triệu đồng đối với phương tiện không đủ điều kiện cố tình lưu thông, thậm chí là còn tước quyền sử dụng giấy phép lái xe từ 1 - 3 tháng. Tuy nhiên, chưa thấy nhắc đến việc nếu trạm thu phí để xảy ra lỗi hệ thống, gây khó khăn cho người dân thì trách nhiệm xử lý đến đâu. Bởi tuyến này không phải là chưa từng xảy ra sự cố thu phí không dừng, lần gần đây nhất, hệ thống của tuyến này đã bị tê liệt hoàn toàn bởi 1 người công nhân cắt cỏ.