Luật có 6 Chương, 91 Điều, quy định cụ thể những quy định chung; thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn, cơ quan, đơn vị, tổ chức có sử dụng lao động; tổ chức thực hiện pháp luật về thực hiện dân chủ ở cơ sở; điều khoản thi hành.

Đây sẽ là khung pháp lý quan trọng, làm nền tảng để người dân tham gia chủ động và tích cực vào quản trị địa phương, phát huy quyền làm chủ của nhân dân.

Tại thôn Chênh Vênh, xã Hướng Phùng, huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. Một buổi tuần tra, bảo vệ rừng của Ban quản lý rừng cộng đồng. Ban này do người dân trong thôn tự thành lập gồm 7 tổ, tất cả thành viên đều là người đồng bào dân tộc Vân Kiều. Những thành viên tự nguyện tham gia để kiểm tra những sai phạm và bảo vệ 676 hecta rừng tự nhiên ở đây. Khi phát hiện nơi nào có dấu hiệu gây ảnh hưởng đến rừng, thì tổ sẽ báo cáo chính quyền để có hướng xử lý.

Ông Hồ Văn Chiến, Trưởng Ban quản lý rừng cộng đồng thôn Chênh Vênh nói: Tự nguyện đi kiểm tra để bảo vệ rừng. Rừng mang thu nhập về kinh tế cho bà con rất nhiều,bảo vệ rừng thứ nhất là bảo vệ nguồn nước,cái thứ 2 là đến mùa bà con lên rừng lấy măng, nấm hương. Từ đó nâng cao thu nhập về kinh tế.

Những mô hình tốt trong thực hiện dân chủ ở cơ sở như thế này là minh chứng trong việc thực thi hiệu quả mục tiêu “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát và dân thụ hưởng”. Theo các nghiên cứu, thực tế tại một số nơi, cả cán bộ cơ sở và người dân đều cho biết Nhà nước có nhiều chính sách tốt cho người dân, nhưng đơn vị triển khai lại thiếu trách nhiệm dẫn đến lãng phí, thậm chí sai lầm. Vì vậy, người dân cần có quyền giám sát, thậm chí có thể nói không với các hỗ trợ này nếu không đúng nhu cầu và chất lượng.

Về thực hiện dân chủ tại xã, phường, thị trấn, Luật có các điểm mới, gồm: Mở rộng phạm vi công khai thông tin ở cấp xã phù hợp với quy định của Luật Tiếp cận thông tin và pháp luật hiện hành; đa dạng hóa hình thức công khai thông tin ở cấp xã, bổ sung một số hình thức mới như: Đăng tải thông tin trên Cổng thông tin điện tử, Trang thông tin điện tử; thông qua việc tiếp công dân, họp báo, thông cáo báo chí, mạng xã hội… Bên cạnh phát huy sự chủ động tham gia của người dân, thì thể chế hóa trách nhiệm giải trình của cơ quan chính quyền các cấp trong Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở là một nội dung sẽ đem lại hiệu quả khi triển khai luật trong thực tiễn.

Bà DIANA TORRES, Trợ lý Đại diện Thường trú Chương trình Phát triển của Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam cho biết: UNDP đã và đang đồng hành, hỗ trợ từ năm 2006 đến nay cùng với cơ quan ban ngành từ trung ương đến địa phương của Việt Nam, trong việc triển khai thực hiện dân chủ ở cơ sở theo Pháp lệnh và sắp tới là Luật sau khi được thông qua. Chúng tôi đã chứng kiến sự nỗ lực của Việt Nam trong việc đảm bảo quyền dân chủ ở cơ sở cho người dân, thể hiện không chỉ trong việc thể chế hóa mà cả trong thực tế, với những ví dụ cụ thể mà nghiên cứu của chúng tôi đã nêu ra. UNDP đã làm nghiên cứu này thông qua các chỉ số trong có chỉ số hiệu quả về quản trị hành chính công cấp tỉnh, trong đó có đo lường tất cả các vấn đề đã nêu thông qua các cái chiều cạnh như là tham gia của người dân công khai minh bạch, trách nhiệm giải trình với người dân, cung ứng với dịch vụ công tốt, và các vấn đề khác.

Song song với công cuộc phát triển kinh tế - xã hội, việc đảm bảo quyền dân chủ của người dân ngày càng được Nhà nước và Nhân dân quan tâm. Thể chế hóa việc thực hiện dân chủ ở cơ sở là bước đi quan trọng hướng tới thực thi hiệu quả nội dung “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát và dân thụ hưởng”. Đây cũng chính là mục tiêu của Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, một văn bản pháp lý quan trọng nhằm đảm bảo quyền dân chủ của công dân.