(ANTV) - Chính quyền Tổng thống Donald Trump ngày 21/5 tuyên bố, Mỹ sẽ rút khỏi Hiệp ước Bầu trời mở (OST). Hiệp ước có hiệu lực từ năm 2002, gồm 35 thành viên, cho phép các bên tham gia thực hiện các chuyến bay giám sát không vũ trang trên lãnh thổ của nhau. Là một trong những Hiệp ước lớn toàn cầu nhằm kiểm soát các vấn đề quân sự của các quốc gia, nhiều nước bày tỏ lo ngại việc Mỹ rút khỏi Hiệp ước sẽ gây phương hại đến an ninh của châu Âu, ảnh hưởng đến chính lợi ích các đồng minh của Mỹ, cũng như tạo ra một cuộc chạy đua vũ trang toàn cầu mới với những hậu quả khó kiểm soát. GS.TS Phạm Quang Minh – Chuyên gia nghiên cứu các vấn đề quốc tế phân tích sâu hơn về vấn đề này.
Tổng thống Mỹ Donald Trump: "Nga không tuân thủ hiệp ước, vì thế, cho đến khi họ tuân thủ nó, nếu không, chúng tôi sẽ rút khỏi hiệp ước này"
Đây là lý do mà Mỹ đưa ra với các nước thành viên trong hiệp ước về quyết định chính thức rút khỏi hiệp ước trong 6 tháng. Tổng thống Mỹ cho rằng việc Mỹ rút khỏi Hiệp ước này sẽ buộc Moscow phải quay trở lại bàn đàm phán, tuy nhiên phủ nhận động thái này có thể khiến mối quan hệ 2 bên leo thang căng thẳng. Mặc dù vậy, Tổng thống Mỹ Donald Trump vẫn để ngỏ.
Tổng thống Mỹ Donald Trump: “Vẫn có cơ hội tốt chúng ta có một thỏa thuận mới hay làm một điều gì đó cùng nhau để đảm bảo thỏa thuận tiếp tục có hiệu lực. Khi tồn tại một thỏa thuận mà một bên không nhất trí và không tuân thủ thì Mỹ sẽ không tham gia”.
Phản ứng trước bước đi của Mỹ, Bộ Ngoại giao Nga phủ nhận Nga vi phạm Hiệp ước và cho rằng, việc Mỹ rút khỏi Hiệp ước sẽ ảnh hưởng đến lợi ích của tất cả các bên, trong đó có các quốc gia thành viên NATO. Đồng thời khẳng định Nga sẽ làm mọi thứ có thể để cứu vãn hiệp ước này.
Nhiều nước châu Âu đã bày tỏ sự thất vọng trước thông báo của Mỹ, cho rằng điều này đang làm giảm uy tín và vai trò của Mỹ trên thế giới, làm suy yếu an ninh của các đồng minh châu Âu cũng như toàn cầu. Người phát ngôn của Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Stephan Dujaric cũng cảnh báo về nguy cơ của một cuộc chạy đua vũ trang mới với hậu quả khó kiểm soát. Ngày 22/5, Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây dương NATO đã tiến hành họp khẩn, tìm cách giữ chân Mỹ ở lại Hiệp ước này, nhằm tránh một cuộc chiến tranh lạnh mới.
Hiệp ước Bầu trời mở là hiệp ước kiểm soát vũ khí quan trọng thứ ba mà Tổng thống Mỹ Donald Trump xóa bỏ vai trò tham gia của Mỹ kể từ khi nhậm chức. Vì thế, nếu Mỹ có quyết định chính thức rút khỏi Hiệp ước Bầu trở mở, đây sẽ là một lỗ hổng tiếp theo trong cơ chế giám sát quân sự giữa Nga và Mỹ sau khi hai bên vừa rút khỏi Hiệp ước Các lực lượng hạt nhân tầm trung INF, và cũng chưa dứt khoát về tương lai của Hiệp ước Cắt giảm vũ khí chiến lược mới (START) sắp hết hiệu lực vào năm 2021.
Diễn biến này được cho là không chỉ khiến mối quan hệ Nga - Mỹ bị đẩy lên một cao trào mới mà còn gây ra những xáo trộn trong quan hệ giữa Mỹ và các nước đồng minh châu Âu. Việc Mỹ đóng lại một Hiệp ước có ý nghĩa then chốt để đảm bảo niềm tin lẫn nhau ở châu Âu cũng được cảnh báo là sẽ mở ra một tình huống thách thức về an ninh khu vực./.