Mặc dù nhiều năm qua, Nhà nước và chính quyền tỉnh đã nỗ lực xây dựng nhiều công trình thủy lợi, cấp nước phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, song qua các năm hạn hán trước đây cho thấy còn nhiều vấn đề trong tạo nguồn và sử dụng hiệu quả nguồn nước vốn đã rất khan hiếm ở địa phương này. Mới đầu năm nhưng Ninh Thuận đã bước vào đợt nắng nóng gay gắt và khô hạn kéo dài. Thiếu nước trên diện rộng khiến đời sống sinh hoạt và sản xuất của người dân gặp rất nhiều khó khăn nhất là ở địa bàn vùng cao.

Vườn không, nhà trống, khung cảnh quen thuộc tại nhiêu khu vực ở Ninh Thuận, sau 2 trận hạn hán kéo dài. Không có mưa, khan hiếm nước ngọt, điều kiện sống khắc nghiệt khiến nhiều lao động trẻ bỏ xứ mà đi.

Những người ở lại giữ làng chỉ còn người già và trẻ nhỏ, nhưng chính họ cũng đang phải đối diện với cuộc sống cầm cự, đầy khó khăn.

Gia đình 3 thế hệ của ông Cường tại xã Nhị Hà, huyện Thuận Nam, tỉnh Ninh Thuận, 2 năm nay từ đông vui ríu rít trở thành hiu quạnh. Đất đai không thể canh tác vì thiên tai, những người con của ông Cường, tản đi khắp nơi.

Ông Hà Văn Cường, xã Nhị Hà, huyện Thuận Nam, tỉnh Ninh Thuận cho biết: "Hạn hán nương rẫy không làm được nữa các con tôi đứa thì vào Bình Dương làm ăn, đứa thì vào Đắc Lắk làm thuên."

Ông Nguyễn Văn Bảy, cho biết: "Hằng ngày đi làm từ 4h, làm lâu lắm mới đào được, mà không phải ruộng nào cũng có, đá này họ mua về để xây nhà đấy. Ngày nào đào được nhiều thì cũng được 2 trăm nghìn. Ruộng đồng mất hết rồi nên mới phải làm cái này chứ."

Trời sinh voi những chẳng dễ sinh cỏ, mỗi viên đá được bán với giá 50 nghìn đồng/viên, nhưng không phải ở ruộng nào cũng có. Có lẽ chính họ cũng không ngờ đi gần hết cuộc đời vẫn phải lao động cực nhọc đến vậy.

Ông Hoàng và bà Thái tuy không phải làm việc vất vả vì sống dựa vào trợ cấp xã hội nhưng gia đình một năm chỉ được vài lần đông đủ.

Thiếu vắng bóng dáng của các con trong chính những ngày an hưởng tuổi già, là điều hai vợ chồng ông chẳng ngờ tới. Không chỉ vậy,  những nỗi lo về những bất thường của thời tiết vẫn luôn thường trực trong họ.

Ông Nguyễn Văn Hoàng, Nhị Hà Thuận Nam, Ninh Thuận cho biết: "Các con tôi đi làm ăn ở xa hết rồi ở nhà chì còn ông bà và 2 cháu thôi. Người già mà đáng lí ra phải được ở bên con cháu, quây quân chăm sóc nhiều lúc nghĩ cũng rất tủi thân. Hạn hán nên ở quê thì chẳng còn việc gì làm, nương rẫy thì không có, đành lắm chúng mới phải tha phương."

Ngôi nhà khang trang đầy đủ thế nhưng không có đủ người lấp đầy vào những khoảng trống. Niềm vui duy nhất của ông bà chính là ở lại coi sóc nhà cửa, và chăm sóc các cháu nhỏ cho bố mẹ chúng yên tâm.

Hạn hán, thiên tai xuất hiện ngày một nhiều do biến đổi khí hậu. Khiến những mảnh đất trù phú từng nuôi lớn hàng trăm thế hệ ở Ninh Thuận và rất nhiều nơi trở thành vùng đất tiêu điều, hoang vắng.

Đây là hệ quả nghiêm trọng của biến đổi khí hậu, bởi cái đang biến mất không chỉ là mùa màng, không chỉ là đất đai mà kéo theo đó còn có cả hình thức quần tụ gia đình, làng xã đã hình thành nghìn đời nay.